*تحقیق درباره فعل معتل و قواعد عربی*

فعل معتل

به فعلی كه در ریشة آن حرف علّه (و، ی، ا) وجود داشته باشد «فعل معتل» می‌گویند.[1]

مانند:«وعد، یسر، قول، بیع، دعو، رمی و …»

انواع فعل معتل

از این جهت كه حرف عله چندمین حرف ریشه باشد فعل معتل، به سه دسته تقسیم می شود: مثال، اجوف، ناقص

1-معتل مثال: فعلی است كه اولین حرف ریشة آن، حرف عله می باشد.

الف)مثال واوی مانند:وعد(وعده داد)، وصل(رسید)، ودع(رها كرد، ترك كرد)، وهب(بخشید)…

ب)مثال یائی مانند یقظ (بیدار شد)، یسر(آسان شد)، یئس(ناامید و مأیوس شد)…

2معتل اجوف: فعلی است كه دومین حرف ریشة آن، حرف عله می باشد.

الف)اجوف واوی مانند: قول (گفت)، عود(بازگشت)…

ب)اجوف یائی مانند: بیع(فروخت)، سیر(حركت كرد)…

3-معتل ناقص: فعلی است كه سومین حرف ریشة آن، حرف عله می باشد.

الف)ناقص واوی مانند: دعو(دعوت كرد، خواند)، تلو (تلاوت كرد)…

ب)ناقص یائی مانند: رمی (پرتاب كرد)، هدی (هدایت كرد)…

وجود حروف عله در ریشة فعل های معتل باعث می شود كه تلفظ بعضی از صیغه ها دشوار یا غیر ممكن باشد به همین دلیل برای حل این مشكل تغییراتی در فعل های معتل به وجود می آوریم كه به این تغییرات «اعلال» می گویند.

مثلاُ «قول» برای تلفظ راحت تر به «قال» تبدیل می شود و «یرمی» به «یرمیُ»، «لم تقول» به «لم تقل».

بنابراین به تغییراتی كه در فعل معتل ایجاد می شود«اعلال» می گویند.[2]

انواع اعلال

در فعل معتل سه نوع اعلال (تغییر) بوجود می آید:(اعلال به قلب، اعلال به حذف، اعلال به اسكان)

[1] -در اصل حروف علّه فقط دو حرف «و،ی» می باشد و تمام فعل های معتل كه در ریشة آن ها «ا» وجود دارد این الف در اصل «و» یا «ی» بوده و به خاطر اعلال تبدیل به «ا» شده مثل «قال» كه در اصل «قول» می باشد و «باع» كه در اصل «بیع» می باشد به همین دلیل هر یك از انواع معتل (مثال، اجوف، ناقص) به دو قسمت «واوی» و یا «یائی» تقسیم می شوند.

[2] -ضمناً تعداد كمی از فعل های معتل وجود دارد كه دو حرف اصلی آنها حرف عله است به این نوع فعل ها معتل «لفیف» می گویند مانند «روی» (روایت كرد) «هوی» (درخواست، دوست داشت) «وقی» (محافظت كرد) «وفی» (وفا كرد) و …